Int J Mol Sci. 2008 Jun;9(7):1276-320. doi: 10.3390/ijms9071276. Epub 2008 Jul 16.
Recent developments in peptide-based nucleic acid delivery.
International journal of molecular sciences
Sandra Veldhoen, Sandra D Laufer, Tobias Restle
PMID: 19325804
PMCID: PMC2635728 DOI: 10.3390/ijms9071276
Abstract
Despite the fact that non-viral nucleic acid delivery systems are generally considered to be less efficient than viral vectors, they have gained much interest in recent years due to their superior safety profile compared to their viral counterpart. Among these synthetic vectors are cationic polymers, branched dendrimers, cationic liposomes and cell-penetrating peptides (CPPs). The latter represent an assortment of fairly unrelated sequences essentially characterised by a high content of basic amino acids and a length of 10-30 residues. CPPs are capable of mediating the cellular uptake of hydrophilic macromolecules like peptides and nucleic acids (e.g. siRNAs, aptamers and antisense-oligonucleotides), which are internalised by cells at a very low rate when applied alone. Up to now, numerous sequences have been reported to show cell-penetrating properties and many of them have been used to successfully transport a variety of different cargos into mammalian cells. In recent years, it has become apparent that endocytosis is a major route of internalisation even though the mechanisms underlying the cellular translocation of CPPs are poorly understood and still subject to controversial discussions. In this review, we will summarise the latest developments in peptide-based cellular delivery of nucleic acid cargos. We will discuss different mechanisms of entry, the intracellular fate of the cargo, correlation studies of uptake versus biological activity of the cargo as well as technical problems and pitfalls.
Keywords: CLSM, confocal laser scanning microscopy; CPP, cell-penetrating peptide; EIPA, ethylisopropylamiloride; FCS, fetal calf serum; GFP, green fluorescent protein; HEPES, 4-(2-hydroxyethyl)-1-piperazineethanesulfonic acid; HIV, human immunodeficiency virus; IFN, interferon; IL, interleukin; LF, Lipofectamine™; LF2000, Lipofectamine™ 2000; MAP, model amphipathic peptide; MEND, multifunctional envelope-type nano device; NLS, nuclear localisation sequence; OMe, O-methyl; PAMAM, polyamidoamine; PEG, polyethylene glycol; PEI, polyethyleneimine; PMO, phosphorodiamidate morpholino oligomer; PNA, peptide nucleic acid; PTD, protein transduction domains; RNAi, RNA interference; SAP, Sweet Arrow Peptide; STR-R8, stearyl-R8; TAR, transactivator responsive region; TFO, triplex forming oligonucleotide; TLR9, toll-like receptor 9; TNF, tumour necrosis factor; TP10, transportan 10; bPrPp, bovine prion protein derived peptide; cell-penetrating peptides; endocytosis; hCT, human calcitonin; mPrPp, murine prion protein derived peptide; miRNA, microRNA; nucleic acid delivery; nucleic acid drugs; siRNA, small inhibitory RNA
References
- Biochem Biophys Res Commun. 1998 Oct 9;251(1):148-52 - PubMed
- J Biol Chem. 2003 Sep 12;278(37):35109-14 - PubMed
- Br Med J (Clin Res Ed). 1985 May 11;290(6479):1390-1 - PubMed
- Biochem Biophys Res Commun. 2006 Sep 22;348(2):379-85 - PubMed
- Adv Drug Deliv Rev. 2008 Mar 1;60(4-5):530-6 - PubMed
- Antisense Nucleic Acid Drug Dev. 1999 Feb;9(1):89-93 - PubMed
- Biochemistry. 2003 Dec 2;42(47):13787-99 - PubMed
- Biochemistry. 2004 Mar 30;43(12):3471-89 - PubMed
- Gene Ther. 2004 May;11(9):757-64 - PubMed
- Nat Rev Mol Cell Biol. 2007 Mar;8(3):185-94 - PubMed
- Mol Cell Neurosci. 2004 Oct;27(2):85-131 - PubMed
- Biochemistry. 1998 May 5;37(18):6235-9 - PubMed
- J Biol Chem. 1997 Apr 25;272(17):11313-20 - PubMed
- FEBS Lett. 2004 Jan 30;558(1-3):63-8 - PubMed
- Biochim Biophys Acta. 2006 Mar;1758(3):328-35 - PubMed
- Biochemistry. 2004 Aug 3;43(30):9716-24 - PubMed
- J Control Release. 2005 Dec 5;109(1-3):77-85 - PubMed
- Nucleic Acids Res. 2005 Feb 24;33(4):e40 - PubMed
- ChemMedChem. 2008 Feb;3(2):241-53 - PubMed
- J Pharm Sci. 2006 Jun;95(6):1227-37 - PubMed
- Bioconjug Chem. 2004 Mar-Apr;15(2):290-9 - PubMed
- J Gene Med. 2005 Jul;7(7):977-86 - PubMed
- J Am Chem Soc. 2004 Aug 11;126(31):9506-7 - PubMed
- Oligonucleotides. 2008 Spring;18(1):9-20 - PubMed
- J Biol Chem. 1994 Jan 21;269(3):1934-9 - PubMed
- FEBS Lett. 2006 Feb 20;580(5):1451-6 - PubMed
- Cell. 1988 Dec 23;55(6):1189-93 - PubMed
- FASEB J. 2007 Sep;21(11):2664-71 - PubMed
- Biochem Soc Trans. 2007 Aug;35(Pt 4):797-801 - PubMed
- Cell Mol Life Sci. 2003 May;60(5):844-53 - PubMed
- J Biol Chem. 2003 Sep 5;278(36):34141-9 - PubMed
- Biochem Biophys Res Commun. 2002 Feb 22;291(2):367-71 - PubMed
- J Biol Chem. 2003 Mar 28;278(13):11411-8 - PubMed
- Bone. 2002 May;30(5):655-63 - PubMed
- Annu Rev Med. 2004;55:61-95 - PubMed
- Biochim Biophys Acta. 2006 Mar;1758(3):347-54 - PubMed
- J Am Chem Soc. 2006 Jul 5;128(26):8479-83 - PubMed
- Adv Drug Deliv Rev. 2008 Mar 1;60(4-5):608-13 - PubMed
- J Biol Chem. 2001 Feb 23;276(8):5836-40 - PubMed
- RNA. 2008 Feb;14(2):336-46 - PubMed
- Bioconjug Chem. 2006 May-Jun;17(3):750-8 - PubMed
- J Pharm Sci. 2005 Feb;94(2):446-57 - PubMed
- J Virol. 2005 Apr;79(8):5116-28 - PubMed
- Biochem Soc Trans. 2007 Aug;35(Pt 4):794-6 - PubMed
- Bioorg Med Chem. 2002 Nov;10(11):3609-14 - PubMed
- Biochim Biophys Acta. 2005 Oct 15;1716(2):126-36 - PubMed
- Biophys J. 2005 Oct;89(4):2513-21 - PubMed
- Biochemistry. 2004 Jun 22;43(24):7698-706 - PubMed
- J Pept Res. 2000 Nov;56(5):318-25 - PubMed
- Nucleic Acids Res. 2001 Mar 15;29(6):1334-40 - PubMed
- Bioconjug Chem. 2001 Nov-Dec;12(6):1005-11 - PubMed
- J Pharmacol Exp Ther. 2001 Jun;297(3):853-60 - PubMed
- Expert Opin Biol Ther. 2007 Oct;7(10):1531-8 - PubMed
- Biochemistry. 2005 Nov 15;44(45):14890-7 - PubMed
- Pharm Res. 2002 Jun;19(6):744-54 - PubMed
- Nature. 2005 Dec 1;438(7068):685-9 - PubMed
- Nat Med. 2004 Mar;10(3):310-5 - PubMed
- J Neurosci. 1996 Jan;16(1):253-61 - PubMed
- Biochemistry. 1994 Sep 13;33(36):10951-60 - PubMed
- Biochim Biophys Acta. 2000 Jul 31;1467(1):165-76 - PubMed
- Biochim Biophys Acta. 1998 Nov 11;1414(1-2):127-39 - PubMed
- J Virol. 2004 Jun;78(11):5891-9 - PubMed
- Hum Gene Ther. 2002 Jan 1;13(1):163-75 - PubMed
- J Gene Med. 2006 Dec;8(12):1407-15 - PubMed
- Mol Genet Metab. 2003 Sep-Oct;80(1-2):148-58 - PubMed
- Nucleic Acids Res. 2004 Dec 15;32(22):6595-604 - PubMed
- Nucleic Acids Res. 2005 Nov 30;33(21):6837-49 - PubMed
- Biol Cell. 2007 Apr;99(4):223-38 - PubMed
- J Control Release. 2005 Mar 21;103(2):511-23 - PubMed
- Biochemistry. 2004 Oct 26;43(42):13348-56 - PubMed
- Bioorg Med Chem Lett. 2004 Jan 5;14(1):51-4 - PubMed
- Cell Mol Life Sci. 2005 Dec;62(23):2739-49 - PubMed
- Mol Pharm. 2007 Jan-Feb;4(1):95-103 - PubMed
- J Biol Chem. 1997 Dec 12;272(50):31609-16 - PubMed
- Science. 1999 Sep 3;285(5433):1569-72 - PubMed
- J Drug Target. 2004 Jan;12(1):39-47 - PubMed
- Adv Drug Deliv Rev. 2008 Mar 1;60(4-5):517-29 - PubMed
- J Liposome Res. 2007;17(3-4):197-203 - PubMed
- Nucleic Acids Res. 2006;34(22):6561-73 - PubMed
- Expert Opin Biol Ther. 2007 Jul;7(7):1021-34 - PubMed
- Curr Opin Neurobiol. 1996 Oct;6(5):629-34 - PubMed
- Biochim Biophys Acta. 2005 Sep 30;1745(3):273-86 - PubMed
- J Mol Med (Berl). 2003 Nov;81(11):708-17 - PubMed
- J Biol Chem. 1997 Jun 20;272(25):16010-7 - PubMed
- Biochemistry. 1991 Sep 10;30(36):8824-30 - PubMed
- Mol Ther. 2007 Oct;15(10):1820-6 - PubMed
- J Gene Med. 2006 Oct;8(10):1262-73 - PubMed
- Curr Opin Mol Ther. 2003 Apr;5(2):123-32 - PubMed
- J Biol Chem. 2005 Apr 15;280(15):15300-6 - PubMed
- J Biol Chem. 2001 Feb 2;276(5):3254-61 - PubMed
- Oligonucleotides. 2003;13(6):435-53 - PubMed
- J Med Chem. 2002 Aug 15;45(17):3612-8 - PubMed
- Adv Drug Deliv Rev. 2008 Mar 1;60(4-5):485-98 - PubMed
- Nucleic Acids Res. 2005 Aug 02;33(13):4345-56 - PubMed
- Blood Cells Mol Dis. 2007 Jan-Feb;38(1):1-7 - PubMed
- Mol Pharmacol. 2002 Oct;62(4):864-72 - PubMed
- Antisense Nucleic Acid Drug Dev. 2003 Feb;13(1):31-43 - PubMed
- Dev Cell. 2002 Apr;2(4):411-23 - PubMed
- Nat Biotechnol. 2000 Jan;18(1):33-7 - PubMed
- Nucleosides Nucleotides Nucleic Acids. 2001 Apr-Jul;20(4-7):419-28 - PubMed
- Biochem Biophys Res Commun. 2004 Sep 3;321(4):961-6 - PubMed
- Biochemistry. 2004 Feb 17;43(6):1449-57 - PubMed
- Biochem Soc Trans. 2007 Aug;35(Pt 4):780-3 - PubMed
- Biopolymers. 2004 Feb 5;73(2):258-68 - PubMed
- Cell. 2008 Jan 11;132(1):113-24 - PubMed
- Nature. 2005 Jul 7;436(7047):78-86 - PubMed
- Mol Ther. 2006 Sep;14(3):343-50 - PubMed
- Proc Natl Acad Sci U S A. 2003 Feb 18;100(4):1972-7 - PubMed
- Nat Biotechnol. 2001 Dec;19(12):1173-6 - PubMed
- Nucleic Acids Res. 2004 Dec 02;32(21):e170 - PubMed
- Nat Cell Biol. 2004 Mar;6(3):189-96 - PubMed
- J Gene Med. 2005 Nov;7(11):1450-8 - PubMed
- Clin Exp Pharmacol Physiol. 2006 May-Jun;33(5-6):533-40 - PubMed
- Nat Cell Biol. 2003 Apr;5(4):352-7 - PubMed
- Annu Rev Pharmacol Toxicol. 2003;43:413-39 - PubMed
- J Pept Res. 2005 Jun;65(6):580-90 - PubMed
- Front Biosci. 2007 Jan 01;12:2316-29 - PubMed
- J Gene Med. 2008 Jan;10(1):81-93 - PubMed
- J Biol Chem. 2006 Feb 10;281(6):3544-51 - PubMed
- Eur J Biochem. 2002 Aug;269(16):4025-32 - PubMed
- J Chromatogr. 1991 Nov 8;586(1):43-50 - PubMed
- J Biol Chem. 2003 Jan 3;278(1):585-90 - PubMed
- Curr Pharm Des. 2005;11(28):3639-54 - PubMed
- J Neurosci. 2004 Nov 10;24(45):10040-6 - PubMed
- J Control Release. 2004 Oct 19;99(3):435-44 - PubMed
- Gene Ther. 2004 Aug;11(16):1264-72 - PubMed
- J Cell Biol. 1995 Mar;128(5):919-27 - PubMed
- Biochem J. 2005 Sep 1;390(Pt 2):407-18 - PubMed
- Proc Natl Acad Sci U S A. 2002 Oct 1;99(20):12747-52 - PubMed
- J Biol Chem. 2002 Oct 11;277(41):38877-83 - PubMed
- J Virol. 2002 Apr;76(8):3881-91 - PubMed
- Nat Med. 2003 Mar;9(3):357-62 - PubMed
- Antimicrob Agents Chemother. 2007 Jul;51(7):2470-82 - PubMed
- J Biol Chem. 1999 Oct 1;274(40):28198-205 - PubMed
- Nat Rev Mol Cell Biol. 2007 Jan;8(1):23-36 - PubMed
- J Virol. 2005 Aug;79(15):9665-76 - PubMed
- Biol Cell. 2008 Apr;100(4):201-17 - PubMed
- Nucleic Acids Res. 1999 Sep 1;27(17):3510-7 - PubMed
- Annu Rev Cell Dev Biol. 2001;17:517-68 - PubMed
- Nat Rev Mol Cell Biol. 2005 Feb;6(2):112-26 - PubMed
- Bioconjug Chem. 2007 Mar-Apr;18(2):309-17 - PubMed
- J Pharm Pharmacol. 2006 Apr;58(4):431-7 - PubMed
- J Gene Med. 2003 Mar;5(3):232-45 - PubMed
- Annu Rev Biochem. 2005;74:711-38 - PubMed
- Proc Natl Acad Sci U S A. 1994 Jan 18;91(2):664-8 - PubMed
- J Control Release. 2008 Jan 22;125(2):164-73 - PubMed
- J Biol Chem. 1996 Jul 26;271(30):18188-93 - PubMed
- J Gen Virol. 2002 Jul;83(Pt 7):1535-1545 - PubMed
- Bioconjug Chem. 2007 Sep-Oct;18(5):1450-9 - PubMed
- Biochemistry. 2005 Jan 11;44(1):72-81 - PubMed
- Cell. 1988 Dec 23;55(6):1179-88 - PubMed
- Nucleic Acids Res. 2003 Jun 1;31(11):2717-24 - PubMed
- Eur J Biochem. 2001 Mar;268(5):1304-14 - PubMed
- Nucleic Acids Res. 2007;35(7):e49 - PubMed
- Bioconjug Chem. 2007 Mar-Apr;18(2):363-70 - PubMed
- Proc Natl Acad Sci U S A. 2000 Nov 21;97(24):13003-8 - PubMed
- Mol Ther. 2004 Dec;10(6):1011-22 - PubMed
- Biophys J. 2002 Aug;83(2):1194-204 - PubMed
- Nature. 2005 Feb 10;433(7026):561 - PubMed
- Bioconjug Chem. 1999 May-Jun;10(3):406-11 - PubMed
- J Biol Chem. 1994 Apr 8;269(14):10444-50 - PubMed
- ChemMedChem. 2008 Feb;3(2):296-301 - PubMed
- Biochem Soc Trans. 2007 Aug;35(Pt 4):826-8 - PubMed
- Biochim Biophys Acta. 2006 Mar;1758(3):336-46 - PubMed
- Biochemistry. 2002 Jul 23;41(29):9208-14 - PubMed
- Mol Biotechnol. 2004 Mar;26(3):233-48 - PubMed
- FASEB J. 2001 Jun;15(8):1451-3 - PubMed
- J Control Release. 2006 Dec 1;116(3):304-13 - PubMed
- Biochim Biophys Acta. 2005 Jun 30;1712(2):161-72 - PubMed
- J Mol Neurosci. 2007;31(3):209-19 - PubMed
- J Control Release. 2004 Aug 11;98(2):317-23 - PubMed
- Gene Ther. 2007 Apr;14(8):682-9 - PubMed
- Expert Opin Drug Deliv. 2006 Mar;3(2):177-90 - PubMed
- Bioconjug Chem. 2006 Nov-Dec;17(6):1395-403 - PubMed
- Biochem Soc Trans. 2007 Aug;35(Pt 4):807-10 - PubMed
- RNA. 2006 Jul;12(7):1431-8 - PubMed
- J Biol Chem. 2003 Oct 24;278(43):42625-36 - PubMed
- Biochemistry. 1992 Dec 15;31(49):12416-23 - PubMed
- Proc Natl Acad Sci U S A. 2001 Jul 17;98(15):8786-91 - PubMed
- Chembiochem. 2002 Jul 2;3(7):672-7 - PubMed
- J Virol. 2005 Apr;79(8):4599-609 - PubMed
- Biochemistry. 2006 Dec 19;45(50):14944-54 - PubMed
- J Pept Sci. 2007 May;13(5):301-13 - PubMed
- Angew Chem Int Ed Engl. 2004 Mar 26;43(14):1811-4 - PubMed
- Nat Rev Drug Discov. 2002 Jul;1(7):503-14 - PubMed
- J Control Release. 2005 Feb 16;102(3):699-710 - PubMed
- Gene Ther. 1999 Apr;6(4):643-50 - PubMed
- Trends Pharmacol Sci. 2000 Feb;21(2):45-8 - PubMed
- Biochemistry. 1994 May 31;33(21):6642-50 - PubMed
- J Biol Chem. 2002 Nov 15;277(46):44236-43 - PubMed
- Nucleic Acids Res. 2007;35(13):4495-502 - PubMed
- Nature. 2007 Jul 5;448(7149):39-43 - PubMed
- Biomaterials. 2007 Jan;28(1):117-24 - PubMed
- Gene Ther. 2000 Oct;7(19):1698-705 - PubMed
- Chem Biol. 2004 Aug;11(8):1165-75 - PubMed
- Adv Drug Deliv Rev. 2005 Feb 28;57(4):559-77 - PubMed
- Proc Natl Acad Sci U S A. 1999 Apr 13;96(8):4325-9 - PubMed
- Org Biomol Chem. 2003 Jul 21;1(14):2430-8 - PubMed
- Biochim Biophys Acta. 2004 Dec 15;1667(2):141-7 - PubMed
- J Control Release. 2005 Jan 20;102(1):293-306 - PubMed
- Biochem J. 2005 Sep 1;390(Pt 2):603-12 - PubMed
- Nature. 2003 Mar 6;422(6927):37-44 - PubMed
- Cell Mol Life Sci. 2005 Aug;62(16):1839-49 - PubMed
- Eur J Biochem. 2004 Jul;271(14):3043-9 - PubMed
- Biol Pharm Bull. 2004 Apr;27(4):463-7 - PubMed
- J Biol Chem. 2003 Aug 15;278(33):31192-201 - PubMed
- Biopolymers. 2006;84(3):241-9 - PubMed
- FASEB J. 1998 Jan;12(1):67-77 - PubMed
- Biochemistry. 2002 Jun 25;41(25):7925-30 - PubMed
- Pharm Res. 2005 Dec;22(12):2099-106 - PubMed
- Nat Biotechnol. 2001 Aug;19(8):713-4 - PubMed
- Nucleic Acids Res. 2005 May 24;33(9):e86 - PubMed
- Nucleic Acids Res. 2005 Jan 07;33(1):27-42 - PubMed
- Biochemistry. 2007 Jan 16;46(2):492-501 - PubMed
- Adv Drug Deliv Rev. 2005 Feb 28;57(4):579-96 - PubMed
- Antisense Nucleic Acid Drug Dev. 2002 Apr;12(2):51-63 - PubMed
- New Biol. 1991 Nov;3(11):1121-34 - PubMed
- Science. 2003 Oct 17;302(5644):415-9 - PubMed
- Eur J Biochem. 1994 Jan 15;219(1-2):145-54 - PubMed
- J Control Release. 2005 Dec 10;110(1):189-201 - PubMed
- Biochem Biophys Res Commun. 2002 Nov 22;299(1):85-90 - PubMed
- Biochem Soc Trans. 2007 Aug;35(Pt 4):770-4 - PubMed
- Biochem Pharmacol. 2000 Jul 1;60(1):83-90 - PubMed
- Nucleic Acids Res. 1997 Jul 15;25(14):2730-6 - PubMed
- Eur J Pharm Biopharm. 2004 Sep;58(2):237-51 - PubMed
- Adv Drug Deliv Rev. 2008 Mar 1;60(4-5):548-58 - PubMed
- J Mol Biol. 2002 Apr 26;318(2):237-43 - PubMed
- Nat Biotechnol. 1998 Sep;16(9):857-61 - PubMed
- Bioconjug Chem. 2005 Nov-Dec;16(6):1399-410 - PubMed
- Bioconjug Chem. 2004 May-Jun;15(3):475-81 - PubMed
- Nature. 1997 Jun 5;387(6633):569-72 - PubMed
- Biochemistry. 2004 Nov 30;43(47):14940-7 - PubMed
- Chembiochem. 2005 Dec;6(12):2126-42 - PubMed
- Eur J Pharm Biopharm. 2004 Sep;58(2):209-23 - PubMed
- J Control Release. 2007 Jun 22;119(3):360-7 - PubMed
- J Biol Chem. 2004 Mar 26;279(13):12625-35 - PubMed
Publication Types